Wendbaar leiden vanuit de toekomst

Niets zo moeilijk als de toekomst voorspellen, hoe graag we dat ook zouden willen.  Misschien is het wel moeilijker dan ooit in deze disruptieve VUCA tijden.  Een voor de meesten onverwachte en impactvolle gebeurtenis als de COVID pandemie vormt een pijnlijke wake up call.  Onze weerbaarheid en wendbaarheid als individu, familie, organisatie en samenleving worden zwaar uitgedaagd en op de proef gesteld.

Het kan een waarschuwing of een uitnodiging zijn voor leiders en organisaties om zich beter voor te bereiden op iets waar je op het eerste zicht niet op voorbereid kan zijn ; het onvoorspelbare en het onverwachte, op korte en lange termijn. Wendbaar leiden betekent dan snel en aangepast  kunnen kiezen, beslissen en reageren op veranderende omstandigheden en nieuwe risico’s zodat je opportuniteiten en mogelijkheden benut en bedreigingen afwendt. Je voorbereiden om zo klaar te zijn als kan om flexibel en wendbaar te reageren en je aan te passen aan onverwachte verrassingen.  En tevens je voorbereiden om de wendbaarheid van de organisatie op langere termijn te bevorderen.

Hoe kan je je als leider en organisatie voorbereiden?

Een eerste stap is de mistige toekomst instappen zodat je kan leiden vanuit de toekomst.  Scenario planning zoals dat destijds en nog steeds bij Shell gebeurde is een manier om dat te doen. Door ver genoeg vooruit te kijken en rekening te houden met verrassingen en onvoorspelbaarheden kom je vanzelf terecht in een omgeving van known and unknown ‘unknown’s en de noodzaak om met onzekere aannames te werken.  Gebeurtenissen als de terroristische aanslag op de Twin Towers 9.11, een natuurramp als de uitbarsting van de Eyjafjallajökull, een boot die het Suez kanaal blokkeert…

Scenarioplanning is een ernstige oefening in het ondenkbare voor-zien om dan vast te stellen dat het wel eens denkbaarder kan zijn dan we op het eerste zicht dachten.  Het is zoals je voor het eerst op glad ijs begeven.  Het voelt onwennig en  ongemakkelijk met het risico dat je op je bek gaat.  Een goede oefening in fysieke wendbaarheid, zoals scenarioplanning een goede oefening in mentale wendbaarheid is.

Scenarioplanning levert input voor een strategie die niet zozeer afgestemd is op één verwachte toekomst, maar die vanaf het begin rekening houdt met het feit dat de toekomst er heel verscheiden kan uitzien.  Bij deze oefening spreken we niet over één toekomstbeeld maar over een verzameling toekomstbeelden (scenario’s) die heel uiteenlopend en tegelijk alle plausibel zijn.  Scenarioplanning versterkt je wendbaarheid in een context die complex, ambigu en onvoorspelbaar is en waarbij de tijdshorizon ruim is (2040 -50 -75...).   Of in tijden waarin een paradigma wijzing zich lijkt aan te dienen.

Een paradigmaverschuiving is een ontwikkeling in de wetenschap die leidt tot een dramatische ander beeld van de realiteit.   Deze verschuiving vindt plaats doordat er steeds meer nieuwe inzichten wetenschappelijk worden bewezen, die niet door de oude paradigma kunnen worden gestaafd of zelfs in tegenspraak zijn. Een voorbeeld: de zwaartekracht theorie van Isaac Newton is een paradigma geweest en behoort nu tot de ‘normale’ wetenschap.

Meer en meer wetenschappers en observatoren gaan ervan uit dat we opnieuw voor een paradigmawijziging staan waarbij we ondermeer ons economisch  handelen, onze omgang met natuurlijke hulpbronnen, onze ecologische afdruk zullen moeten herzien en doen verschuiven.

Scenariodenken is een methode voor strategievorming waarbij de onvoorspelbaarheid van de omgevingsfactoren opgevangen wordt door niet één maar meerdere sterk uiteenlopende, mogelijke en relevante toekomstbeelden te creëren.  Dit gebeurt op basis van een analyse van drijvende krachten en onvoorspelbaarheden, die de ontwikkelingen in de ruimere omgeving zullen vormgeven.  Tegen de achtergrond van de verzameling scenario’s ontwikkel je dan strategische alternatieven. Zo wapent je bedrijf zich niet alleen tegen heel diverse toekomsten, maar kan je ook ook gericht actie ondernemen om gepast in te spelen op de opportuniteiten die in elk van de scenario’s vervat zitten.

Wendbaar leiden betekent de brug naar de onvoorspelbare toekomst  bouwen terwijl je erover wandelt.  Het vraagt dat je leert comfortabeler om te gaan met ‘niet weten of kennen’en met het risico van onvoorspelbaarheid en onzekerheid. 

We gaan er verder op door in een volgende blog.

Leon Vliegen, Partner/senior consultant FLY.

Wil je meer weten over ‘Wendbaar en veerkrachtig leiden’, bekijk dan ons aanbod: https://www.flyconsult.eu/aanbod/leiderschap