De wekelijkse stoïcijn: inspiratie voor wendbaar en veerkrachig leiderschap deel 44 / ‘’’de natuur en de kosmos overpeinzen”

“De pythagoreeërs zeggen : ‘Kijk bij het aanbreken van de dag naar de hemel’, opdat we herinnerd worden aan de hemellichamen, die altijd in dezelfde banen en op dezelfde manier hun taak vervullen, en aan hun orde, hun reinheid, hun onverhuldheid.  Want een ster heeft niets om zich achter te verschuilen.“

Marcus Aurelius, Overpeinzingen, 11.27

Niets is voor altijd.  Ook ons weten en onze kennis niet.  Kennis en wetenschap is een tijdelijk en voorlopig voldoende weten, zekerheid en waarheid.

Een ongemakkelijke gedachte voor velen.  Nog ongemakkelijker is het be-twijfelen en durven loslaten van bepaalde zekerheden die ons een hele tijd gegidst hebben en van dienst leken te zijn.

En bepaalde fundamentele waarheden en zekerheden, paradigma’s loslaten nog lastiger.

Je loopt ook het risico om lang geïsoleerd te staan en worden als je ze in vraag stelt, fundamenteel van gedachten verandert.  Vroeger kon je er letterlijk voor verketterd worden, nu eerder figuurlijk. 

Toch is dat wat Stephen Hawking  en Thomas Hertog doen 5 jaren na de dood van Hawking.  Hertog, de Belgische kosmoloog, heeft een boek ‘Het ontstaan van de tijd’ geschreven over hun revolutionaire en gewijzigde inzichten over de oorsprong van het heelal.

In die zin moet je kennis en wetenschap altijd in zijn context en tijd plaatsen.  Dit geldt ook voor de stoïcijnen.  Massimo Pigliucci & Gregory Lopez maken in hun Handboek voor de moderne stoïcijn een onderscheid tussen de oude en moderne stoïcijnen wanneer ze de vraag opwerpen : ‘gebeuren de/alle dingen met een reden?’.

De oude stoïcijnen waren pantheïsten – dat wil zeggen: ze dachten dat God samenviel met het universum.  Dit goddelijke universum was materieel van aard en werd geregeerd door oorzaak en gevolg. Wat je overkomt heeft een reden.

De meeste moderne stoïcijnen zijn geen pantheïst, maar hangen het hedendaagse wetenschappelijke wereldbeeld aan: de kosmos is geen levend organisme -het is een wonderbaarlijk dynamisch, complex systeem van materie en energie die in elkaar overgaan-. Net als de antieke stoïcijnen dachten, wordt het geregeerd door een web van oorzaak en gevolg, maar er lijkt geen logica te zijn in wat ons individueel overkomt.

Wat je overkomt heeft niet altijd een reden.  Het kan puur toeval zijn, pech of geluk, een toevallige samenloop van omstandigheden.

Ook Marcus Aurelius twijfelde hier al over.  ‘Er is of een dwingend noodlot en een onontkoombare orde, of een barmhartige Voorzienigheid, of een willekeurige, onbestuurbare warboel van atomen.  Als er nu een onontkoombare noodzaak heerst, waarom verzet je je dan? Als er een Voorzienigheid is die zich genadig laat stemmen, zorg dan dat je de goddelijke hulp  bent.  En als er een warboel is, wees dan blij dat je op zulke woelige baren zelf een redelijk innerlijk kompas hebt.’

Wat zijn jouw fundamentele zekerheden en waarheden die je moeilijk tot niet in vraag stelt of loslaat?

Wat houdt je tegen, wat vrees je dan, wat komt er op de helling te staan als….

Hoe zeker ben je hiervan?