De wekelijkse stoïcijn: inspiratie voor wendbaar en veerkrachig leiderschap deel 21 / ’niemand zei dat het gemakkelijk zou zijn : positieve hybris”

Het 21e stukje gaat over ‘’niemand zei dat het gemakkelijk zou zijn : positieve hybris”

“Goede mensen doen wat zij beschouwen als rechtschapen, zelfs als het betekent dat ze hard moeten werken.  Ze doen het werk zelfs als ze er letsel door oplopen, ze doen het zelfs als het gevaarlijk is. Ook nu weer doen ze niet wat ze verachtelijk vinden, zelfs als dat rijkdom, plezier of macht oplevert.  Niets kan hen ervan weerhouden om te doen wat eerbaar is, en niets kan hen ertoe verleiden om iets verachtelijks te doen. “

-Seneca, Epistulae morales (Moral Letters), 76.18

Als het goede doen gemakkelijk was, zou iedereen het doen.  (En als slechte dingen doen niet zo verleidelijk of aantrekkelijk zou zijn zou niemand het doen).

Het goede of het juiste doen is niet altijd even gemakkelijk uit te maken.  Soms zijn er meerdere doelen en waarden tegelijk in het geding en lijk je voor dilemma’s te staan.

Ethische dilemma’s staan bekend als misschien de moeilijkste op te lossen of te beslissen.  Het lijkt wel eens op een gordiaanse knoop.  Hierbij kan ook een afweging van het grotere doel, de langere termijn tegenover het kleinere doel en korte termijn staan.

Het vraagt dikwijls moed om deze keuzes te maken.  De moed om kritisch te zijn en af te wegen, de moed om desnoods alleen te staan.  De moed om anders te denken, andere mogelijkheden te zien.

We hebben nood aan dwarsdenkers die onafhankelijk en autonoom durven denken en handelen.  Dit is voor velen geen comfortabele positie.  Maar in tijden van belangrijke veranderingen, misschien zelfs paradigmatische veranderingen wel erg nodig.

Het durven tarten van de bestaande ordeningen in woord en daad.  Gerben Bakker spreekt in zijn recent boek ‘Dansen met de hydra. Gevaren van onze veiligheidsbegeerte’ over positieve hybris.  Het verkennen van mogelijkheden die (op het eerste zicht) absoluut voorbij het realiseerbare liggen.  Denken verbeelden.

Dit vraagt moed om te riskeren los te laten, te aanvaarden wat niet onder controle is of misschien te krijgen is. Wendbaar handelen betekent niet alleen aangepast flexibel reageren maar ook niet nodeloos onder controle proberen te krijgen wat buiten onze controle ligt.

En ook leren loslaten.

Onze controledrift onder controle krijgen of leren beheersen, mooie paradox.

Gerben Bakker, die zich sterk door Ahrendt laat inspireren, stelt dat de moeilijkste opgave die van aanvaarding is.  Hij spreekt over aanvaarding omdat het voor een inspanning staat om jezelf ergens op een bewuste, begrijpende manier mee te verzoenen, anders dan acceptatie dat eerder doet denken aan een tijdelijke berusting die ontstaat omdat nu even iets niet opgelost kan worden.

De moed tot aanvaarding is moeilijk op te brengen, het vergt een innerlijke opstand van de wil tegen de wens van het oplossen.  Die spreekt voor niemand vanzelf, want de zich beschermende kant van de menselijke conditie verzet zich tegen de toekomst scheppende kant die de onzekerheid voor lief neemt. (p. 207)

Het denken van Gerben Bakker lijkt sterk op onze eigen visie op risico en  het ongekende, het onvoorspelbare en onzekere.  Wij pleiten er ook voor om een verschuiving tot stand te brengen waarbij  we meer de positieve kant van mogelijkheden die risico biedt zien en wat minder de negatieve kant van bedreigingen en gevaar. 

Dat betekent ook onze controledrift en idee van maakbaarheid, zekerheid en veiligheid overstijgen.