De wekelijkse stoïcijn: inspiratie voor wendbaar en veerkrachig leiderschap deel 45 / ‘’vertrouw de zintuigen niet : over bewust en objectief zien”

“Heraclitus noemde zelfbedrog een afschuwelijke ziekte en het gezichtsvermogen een zintuig dat liegt.“

-Diogenes Laërtius,  Leven en leer van beroemde filosofen, 9.7

Zelfinzicht is het vermogen om jezelf objectief te bekijken.  Het vermogen om je bril, je aannames, je patronen van denken, voelen en doen in vraag te stellen en aan een onderzoek te onderwerpen.

Inzicht in de andere, de omgeving en de wereld vraagt ook om een objectieve kijk op de realiteit. 

In mijn boek ‘Risico verzilveren. Over onverstoorbaar en wendbaar leiderschap’, dat begin april uitkomt bij Lannoo Campus, heb ik het over 8 mentale valkuilen die onze kijk en inzicht op onze en de realiteit kunnen vertroebelen en ons inzicht

1. Bias : Vooringenomenheden die ervoor zorgen dat we overtuigd zijn dat we het goed zien maar toch de bal misslaan en systematisch bepaalde verkeerde inschattingen of oordelen maken.Bv. confirmatiebias waarbij je vooral feiten ziet die je mening bevestigen en minder of niet die feiten die je mening tegenspreken.

2 .Ruis : Van ruis is sprake wanneer mensen van wie verwacht wordt dat ze eenzelfde oordeel zullen vellen omdat ze over dezelfde ervaring, kennis en informatie beschikken maar toch verschillende oordelen.  Bv. artsen die eenzelfde case onafhankelijk van elkaar beoordelen.

3. Gedachten, overtuigingen en mentale modellen (GOMM’s) : We bouwen in ons leven en vanuit onze persoonlijke ervaringen en levensgeschiedenis allemaal bepaalde overtuigingen en mentale modellen op die ons gidsen bij het beoordelen van situaties en handelen.  Sommige daarvan zijn helpend, andere beperken ons onnodig.  Bv. als ik ervan overtuigd ben dat je beter niet verder springt dan je stokje lang is zal ik wellicht minder geneigd zijn om risico te nemen en ondernemer te worden.

4. Emotie : Emoties hebben een grote impact op ons denken en handelen.  We handelen niet altijd redelijk en rationeel. 

5. Ego : Ons ego en het beeld dat we van onszelf hebben en willen tonen kan ons geregeld eens in de weg zitten.  Bv. wanneer ik moeilijk mijn gelijk kan in vraag stellen of mijn ongelijk toegeven.

6. Groepsdruk- en denken : Het is ook geweten dat er expliciet of impliciet druk uitgaat van een groep en het risico op groepsdenken aanwezig is bij het beoordelen van situaties en het nemen van beslissingen. 

7. Expertise  : Als expert leg je jezelf soms verwachtingen op of verwachten anderen van jou het antwoord, dat je misschien zelf ook niet altijd hebt. Bv. als patiënt kan je overdreven verwachtingen hebben over de maakbaarheid van situaties en wat een medisch specialist of chirurg voor jou kan doen.

8. Macht en belangen : Bij het beoordelen van situaties en nemen van beslissingen spelen ook macht en belang een belangrijke rol, alsook het gebruik en inzetten ervan. 

Met een vertroebelde blik is het moeilijk om optimale of ‘goed genoeg’ beslissingen te nemen.  In een omgeving die alsmaar turbulenter en troebeler wordt, komt het erop aan voldoende afstand, tijd en ruimte  te houden en te nemen om goede inschattingen te maken.

Vooral  bij belangrijk beslissingen met veel (mogelijke) impact en consequenties is het zaak om dit op en bewuste manier te doen en mentale valkuilen te vermijden.

Ga voor jezelf eens na welke belangrijke beslissing (waar je achteraf bekeken niet zo tevreden over was) je nog eens onder de loep wil nemen om te zien welke mentale valkuilen je parten gespeeld hebben.  Hoe kan je dat een volgende keer vermijden?